اهمیت مهارت حل مسئله در کودکان و راهکارهای تقویت آن

همه ما روزانه با مشکلاتی روبرو هستیم، حتی فرزندانمان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. گاهی برخی والدین تصور می‌کنند کودکان مشکلی ندارند درحالی‌که کودکان نیز به تناسب سن خود با مسائل و شرایط خاصی روبرو هستند .می توان گفت در هر سنی که باشیم، به ندرت روز بدون مشکل وجود دارد. بنابراین آموزش حل مسئله به اندازه آموزش سواد برای کودکان ضروری است.

همچنین همه ما می‌دانیم که مسائل زندگی مانند ریاضیات یک دستورالعمل خاص یا یک کتاب راهنما ندارد، بنابراین برای حل مشکلات زندگی باید شیوه‌های خلاقانه برخورد با چالش‌ها و توانایی حل مسئله را از کودکی به‌خوبی یاد بگیریم.

مهارت حل مسئله، توانایی رویارویی به‌موقع و موثر با چالش‌ها و پیدا کردن راه‌حل برای کنترل و رفع آن موقعیت‌ها است. از آن‌جایی که کیفیت زندگی انسان به توانایی او در حل مشکلات و  چالش‌ها وابسته است، این مهارت در زندگی و آینده کودکان نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

در اینجا به بررسی اهمیت وراهکار های تقویت این مهارت میپردازیم :

۱- اثر مستقیم توانایی حل مسئله در تقویت مهارت های اجتماعی کودکان

آموزش مهارت حل مسئله می‌تواند از پیش از دبستان آغاز شود زیرا تقویت آن، زمینه رشد سایر مهارت‌ها مانند کنترل خشم یا دوست‌یابی را هم فراهم می‌کند. همچنین تقویت این مهارت موجب افزایش خلاقیت و توان رهبری در کودک می‌شود. هنگامی‌که کودک توانایی حل مسئله را در خود کشف می‌کند، از قرار گرفتن در موقعیت‌ها و تجربه‌های جدید هراسی ندارد و همین موضوع می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت او در مهارت های اجتماعی باشد.

۲- رفع چالش های فردی کودکان با تقویت مهارت حل مسئله

کودکانی که در مهارت حل مسئله ضعیف هستند، برای حل چالش‌های خود تلاش نمی‌کنند. مثلا اگر کودکی از سوی همسالان خود آزار ببیند به جای پیدا کردن راه حل، نمراتش افت می‌کند و یا شاید دچار عارضه‌هایی از قبیل مشکلات گوارشی یا سردرد شود. این کودکان حتی گزینه‌های موجود برای حل مشکلات را تشخیص نمی‌دهند. به همین دلیل بدون فکر و بررسی منطقی، تصمیم‌های ناگهانی می‌گیرند و این تصمیمات ممکن است حتی به‌شکل خشونت یا پرخاشگری بروز کند. در واقع ضعف در مهارت حل مسئله می‌تواند مهم ترین علت پرخاشگری کودک باشد.

۳- مقاومت در برابر مشکلات پیش بینی نشده، نتیجه مهارت حل مسئله

مهارت حل مسئله یکی از مهم‌ترین عواملی است که کودکان را در برابر مشکلات مقاوم می‌کند. به کمک این مهارت، کودک این آمادگی را پیدا می‌کند تا با شرایط پیش‌بینی نشده روبرو شده و تلاش کند تا راه‌حلی برای مشکلات خود بیابد. برخلاف تصور بسیاری از والدین، کودکان هم مشکلات و درگیری‌های ذهنی بسیاری دارند. کودک هم به‌طور طبیعی با تعارضات گوناگون در روابط دوستانه یا خانوادگی و… روبرو می‌شود. اما به دلیل این‌که اغلب توان بیان آن‌ها را ندارد، بزرگ‌ترها تصور می‌کنند که مشکلی هم وجود ندارد.

۴- افزایش اعتماد به نفس کودکان با یادگیری نحوه رفع مشکلات

استرس می‌تواند  موجب شود که مشکلات پیچیده‌تر به‌نظر برسند. در عوض، کسانی که آرام هستند، سریع‌تر از پس مشکلات برمی‌آیند. دیدگاه این افراد این است که « مشکل هرچه باشد رفع خواهد شد»، این رویکرد با تمرین مهارت حل مسئله به‌دست می‌آید. به‌طور کلی، وقتی کودک از پس حل کردن مشکل خود برمی‌آید، توانایی‌های خود را بیشتر باور می‌کند و اعتماد به نفسش افزایش می‌یابد. علاوه بر مهارت حل مسئله برخی بازی‌ها نیز می‌توانند موجب افزایش اعتماد به نفس کودکان شوند. اگر کودک شما اعتماد به نفس کمی دارد پیشنهاد می‌کنیم به مقاله بازی‌هایی برای افزایش اعتماد به نفس کودکان مراجعه کنید.

۵- بهبود عملکرد تحصیلی، حاصل توانایی حل مشکلات

گاهی ممکن است کودک در کلاس دچار تردید شود. در چنین شرایطی دو رویکرد می‌تواند از سوی او وجود داشته باشد. برخی از کودکان مضطرب می‌شوند و بیش از حد به موضوع فکر می‌کنند. همچنین ممکن است چنین افکاری به ذهنشان برسد:  «اگر سوالات من به نظر دیگران مسخره باشند چه؟». اما رویکرد دیگری نیز وجود دارد. کودکان دسته دوم به مشکلات به صورت مسئله نگاه می‌کنند و برای حل آن به دنبال راه حل می‌گردند و اگر نتوانند آن را حل کنند بدون نگرانی و تردید، از معلم خود سوال می‌کنند. بدون شک این دو رویکرد روی پیشرفت تحصیلی کودکان اثر مستقیم دارد و از توانایی آنان برای حل مسئله ناشی می‌شود.

خوشبختانه مهارت حل مساله یک مهارت اکتسابی است و به روش‌های گوناگون می‌توان آن را در کودکان تقویت کرد. در ادامه با بخشی از راهکارهای تقویت حل مساله در کودکان آشنا خواهید شد.

۱- از کودکان سوال بپرسید تا مهارت تفکر برای حل مسئله را بیاموزند

۲– کودک را به تفکر خلاق تشویق کنید تا بیش از یک راه حل برای مشکلات بیابد

۳- با بازی کردن، مهارت حل مسئله را به کودک بیاموزید