عوامل موثر در شکل‌گیری شخصیت کودک

1. تاثیر فرهنگ در رشد شخصیتی و اجتماعی کودکان را نمی‌توان نادیده گرفت. به عنوان مثال، به کودکان در برخی فرهنگ‌ها، فردی‌گرایی و رقابت را یاد می‌دهند، در حالی که در فرهنگی دیگر به کودکان، همدلی، پیروی و احترام آموزش داده می‌شود. فرهنگ‌های مختلف ارزش‌های متفاوتی دارند و کودک با آن‌ها بزرگ می‌شود و ناخودآگاه همان ارزش‌ها را جذب کرده و مطابق با آن رفتار می‌کند.

2. جنین درون شکم مادر، تقریبا به سختی تحت تاثیر مستقیم عوامل محیطی قرار می‌گیرد. اما به هرحال هورمون‌های ترشح شده در بدن مادر به واسطه‌ تجربیات هیجانی و احساسی ناشی از اتفاقات محیطی، از راه بند ناف به جنین نیز منتقل شده و ساختار خلقی و عاطفی و شخصیت کودک  را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

3. زمانی که نوزادی به دنیا می‌آید تقریبا هیچ تصوری از جهان اطراف خود ندارد. اولین تجربیات زندگی او با مراقبین (پدر-مادر) نقشی اساسی در خوش‌بینی ،بدبینی، اعتماد، بی‌اعتمادی و به‌طور کلی جهت‌دهی مثبت یا منفی کودک در احساسات و جهان‌بینی او دارد. اگر مادر به قدر کافی برای پاسخگویی به نیازهای نوزاد در دسترس باشد، نوزاد می‌تواند به دنیایی که در آن پا نهاده اعتماد کند چرا که نسبت به ارضای نیازهایش خوش‌بین بوده و این احساس را به کل جهان و در ارتباط با دیگر افراد نیز تعمیم می‌دهد.

4. ماهی‌ای را در نظر بگیرید که درون تنگی از آب قرار دارد. رشد و سلامتی این ماهی به کیفیت و شرایط آبی که در آن زندگی می‌کند، بستگی دارد. برای رشد روانی کودکان نیز محیط خانه درست مانند آب برای ماهی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است منظور از آب برای ماهی یا محیط خانه برای کودک مواردی نظیر نحوه‌ برخورد و تبادل عاطفی سایر اعضای خانواده با یکدیگر و با کودک، ترتیب تولد، کیفیت و کمیت حضور والدین و میزان جامعه‌پذیری خانواده است. این عوامل در تامین امنیت مادی روانی و شکل گیری شخصیت کودک نقشی به‌سزا ایفا می‌کنند. همچنین وضعیت اجتماعی اقتصادی خانواده و میزان زمانی که والدین با فرزند خود می‌گذرانند نیز محدودیت یا مزایایی فراهم می‌کند و می‌تواند تاثیرات چندگانه‌ای بر محیط خانه داشته باشد. 

5. محیط مدرسه کودک نیز نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت کودک دارد. هنگامی که کودک شروع به رفتن به مدرسه می‌کند، یاد می‌گیرد چگونه با همسالان خود تعامل و رفتار کند. او می‌داند که چگونه طبق قوانین و مقررات در «بازی» شرکت کند. او آموزش می‌بیند، یاد می‌گیرد که چگونه بخواند، بنویسد و به طور موثر ارتباط برقرار کند.می‌توان گفت شخصیت کودک به شدت تحت تاثیر  رفتاری که در مدرسه با او می‌شود، چه از سوی معلمان و چه از سوی همسالانش، قرار می‌گیرد.

6. به طور کلی وضعیت جسمانی کودک، از زیبایی گرفته تا میزان سلامتی همگی بر روند رشد روانی و شکل‌گیری شخصیت او تاثیرگذارند. این که کودک چقدر با دیگر اعضای خانواده و دوستان تفاوت داشته باشد و یا با توجه به میزان توانمندی بدنی تا چه حد در بازی‌ها و فعالیت‌های مشترک با دوستانش موفق باشد؛ همه و همه در اعتماد به نفس و احساس خودکارآمدی او تاثیرگذارند. البته در این میان نقش والدین برای معنا دهی به شرایط بدنی فرزند خود را نباید نادیده گرفت.

همان‌طور که به صورت ضمنی در دل این متن بارها اشاره شد، از میان همه عواملی که در رشد و شکل گیری شخصیت کودک نقش دارند؛ تاثیر والدین و نحوه تعامل آن‌ها با کودک مهم‌ترین عامل در این مورد به حساب می‌آید. در اوایل دوران کودکی، همه کودکان از رفتار والدین خود پیروی می‌کنند. بنابراین شما به عنوان یک والد آگاه باید مراقب باشید که الگوهای خوبی برای فرزندان خود باشید چرا که کودکان آیینه‌ رفتار پدر و مادرشان هستند.