برای بحث در خصوص موضوع «کودک معلول» لازم است که ابتدا تعریف دقیق و جامعی از این واژه داشته باشیم. واژه معلولیت اغلب تداعی‌کننده اشکال قابل رؤیت معلولیت‌هاسـت. فارغ از روش به کارگیری عبارت معلولیت، باید در نظر داشت که کودکان اول از هر چیزی کودک هستند، چه معلولیت داشته باشند چه نداشته باشند.
فهرست محتوا
تعریف معلولیت
انواع معلولیت
دلایل ایجاد معلولیت‌ها
خانواده و تولد کودک معلول
رفتار درست با کودک معلول
کمک به کودک معلول
کودک معلول و روابط اجتماعی
افراد معلول موفق را به کودک خود معرفی کنید
کتابخوانی با کودک معلول
تعریف معلولیت
متخصصان آموزش و سازمان‌های که نمایندگی افراد دارای معلولیت را به عهده دارند در خصوص عبارات «اختلال»، «معلولیت» و «محدودیت» و … با هم توافق نظر ندارند. بسیاری از افراد، پیوستار زیر را معلولیت می‌دانند:
اختلال ← معلولیت ← محدودیت
اختلال می‌تواند باعث ایجاد معلولیت شود و معلولیت نیز به نوبه خود می‌تواند به محدودیت بینجامد. نتیجه محدودیت اغلب انزوای بیشتر اجتماعی و اقتصادی است و هر چقدر میزان این انزوا بیشتر شود، جامعه کمتر متوجه و درگیر نیازهای افراد دارای معلولیت و موانع فرا روی آنها می‌شود. این انزوا افزایش شکاف میان درک کودکان دارای معلولیت و نیازهای آنان را نیز در پی دارد.
سازمان جهانی بهداشت اختلال، معلولیت و محدودیت را به شکل زیر تعریف کـرده است:
اختلال
هرگونه از دست دادن یا غیر نرمال بودن موقت یا دائمی یک قسمت از بدن یا کارکرد آن، چه فیزیولوژیک چه روانی. اختلال به هم ریختگی اثرگذار بـر کارکردهاسـت کـه این کارکردها می‌توانند ذهنی (حافظه، هوشیاری)، یا حسی، داخلی (قلب، کبد) یا خارجی (سر، دست یا پا) باشند.
معلولیت
کاهش توانایی یا ناتوانی در اجرای فعالیت‌ها به شکلی که برای انسان نرمال در نظر گرفته می‌شود. معلولیت اغلب ناشی از اختلال است.
محدودیت
این امر ناشی از اختلال یا معلولیت است که انجام نقش یا نقش‌هایی که نرمال در نظر گرفته می‌شود، بنا به سن، جنسیت و عوامل اجتماعی و فرهنگی محدود یا متوقف می‌کند.
انواع معلولیت
معلولیت عبارت است از هرگونه وضعیت جسمی یا ذهنی (اختلال) که انجام برخی از فعالیت‌ها و تعامل با جهان پیرامون را برای فرد دارای آن وضعیت دشوارتر سازد.
معلولیت در کودکان و بزرگسالان انواع مختلفی دارد و دامنه‌ی تاثیر هرکدام از این معلولیت‌ها نیز می‌تواند بسیار متفاوت باشد؛ برای مثال:
بینایی
حرکت
تفکر
حافظه
یادگیری
برقراری ارتباط
شنوایی
سلامت روان
روابط اجتماعی
در یک دسته‌بندی کلی‌تر و طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، معلولیت سه بُعد دارد:
اختلال در ساختار یا عملکرد بدن یا عملکرد ذهنی. نمونه‌هایی از این اختلالات عبارتند از فقدان یا از دست دادن یک عضو، فقدان یا از دست دادن بینایی و یا حافظه.
محدودیت در فعالیت؛ مانند مشکل در بینایی، شنوایی، راه رفتن و یا حل مساله.
منع مشارکت در فعالیت‌های عادی روزمره؛ مانند کار کردن، مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی و دریافت مراقبت بهداشتی و خدمات پیشگیرانه.
دلایل ایجاد معلولیت‌ها
معلولیت در کودکان و بزرگسالان می‌تواند:
تحت تاثیر شرایطی باشد که در بدو تولد وجود دارند و ممکن است بر روی عملکرد فرد در حوزه‌های مختلفی، در آینده تاثیر بگذارند؛ مثلا حوزه‌ی شناختی، حرکتی، بینایی، شنوایی، رفتار و… . این شرایط می‌توانند موارد زیر باشند:
اختلالات در ژن‌های خاص (مانند دیستروفی عضلانی دوشن)
اختلالات کروموزومی (برای مثال سندروم‌دان)
نتیجه‌ی قرار گرفتن مادر در دوران بارداری در معرض عفونت‌ها، (مانند سرخجه) و موادی همچون الکل و سیگار
در ارتباط با شرایط تحولی باشند که در طی دوران کودکی آشکار می‌شوند (برای مثال اختلال طیف اوتیسم و یا اختلال ADHD)
مرتبط با یک آسیب باشند (مثلا آسیب تروماتیک مغز یا آسیب طناب نخاعی)
در ارتباط با یک شرایط طولانی مدت باشند (مثلا دیابت که خود می‌تواند باعث از دست دادن بینایی، آسیب عصبی از دست دادن یک عضو شود.)
پیشرونده (همچون دیستروفی عضلانی)، ایستا (مانند فقدان یا از دست دادن یک عضو)، متناوب (مانند برخی از گونه‌های مالتیپل اسکلروزیس «MS»)
خانواده و تولد کودک معلول
تولد یک نوزاد باعث ایجاد تغییرات فراوانی در خانواده می‌شود، تغییراتی که به نوعی تمام اعضای خانواده را درگیر می‌کند تا بتوانند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند.
تولد یک نوزاد معلول یا توان‌یاب، علاوه بر تغییرات معمول، ممکن است افراد را با احساسات و هیجانات مختلفی چون استرس، ناراحتی، ناامیدی و چالش‌های جدید نیز مواجه کند.
والدین کودک معلول درگیر انواع ارزیابی‌ها و درمان‌ها می‌شوند و لازم است با موسسات و افراد متخصص متعددی در ارتباط باشند. ممکن است شرایط اقتصادی خانواده تحت تاثیر این موضوع قرار بگیرد و این تغییرات، تمامی افراد خانواده را درگیر خود می‌سازد.
درست است که این تغییرات برای افراد خانواده دشوار است، اما مداخله و حمایت درست در زمان مناسب، به خانواده کودک معلول کمک می‌کند سازگاری بیشتری با شرایط جدید پیدا کنند و نقش مثبتی در مراقبت و تحول کودک توان‌یاب خود داشته باشند.
رفتار درست با کودک معلول
نکته‌ی مهم در برقراری ارتباط با کودک معلول، داشتن نگاهی درست و توجه به محدودیت‌های اوست. برای برقراری ارتباطی سالم با کودک معلول، بهتر است در درجه‌ی اول به حرکات و ارتباطات غیرکلامی خود توجه داشته باشیم؛ حرکاتی مانند اشاره، تماس چشمی و سر تکان دادن می‌توانند در درک و دریافت پیام، برای کودک معلول کمک کننده باشند.
فراموش نکنید که هر معلولیتی، نوعی از برتری و نقطه قوت نیز با خود به همراه می‌آورد؛ پس تلاش کنید که در ارتباط با کودک معلول، بر روی همین نقاط قوت تمرکز کنید.
برای مثال کودکی که بینایی ندارد، ممکن است توانایی شنوایی بالایی داشته باشد. تلاش کنید که کودک را هم تشویق کنید بر توانایی‌های مثبت و ویژه‌ای که دارد تمرکز کند.
- toys24
- مهر 11, 1400
- 756 بازدید